بزرگنمایی:

تبسم مهر - حجت الاسلام مفتح، امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ در خطبه‌های نماز جمعه این هفته گفت: آنچه انسان در قیامت با آن مواجه است، صور اخروی اعمال، افکار، عقاید، اوصاف و اخلاق خود اوست.

به گزارش خبرگزاری مهر ، حجت الاسلام مفتح امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ در نماز جمعه این هفته به عنوان خطیب به ذکر سخنانی پرداخت که برگزیده ای از بیانات خطبه‌ها در ادامه می‌آید:
بسم الله الرحمن الرحیم
اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
ثم الصلاه و السلام علی محمد عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه.
در ادامه مباحث قرآن شناسی به سؤال از سرنوشت پس از مرگ رسیدیم، و از زندگی جاویدان پس از مرگ سخن گفتیم، و گفتیم که آیات قرآن در این بحث به چهار دسته تقسیم می‌شود:
1. اثبات معاد
2. وضع آسمانها و کرات آن، زمین و اجزاء آن در هنگام معاد
3. وضع آدمیان در هنگام معاد
4. وضع آدمیان در جهان آخرت
در خطبه‌های گذشته آیات دسته اول و دوم را بررسی کردیم، و امروز به دسته سوم آیات قرآن کریم اشاره می‌کنیم. در این آیات که به وضع انسانها در هنگام زنده شدن مجدد و رسیدگی به اعمال آنها می‌پردازد، گفته می‌شود قیامت روزی است که انسانها با اعمال تجسم یافته خود مواجه می‌‌شوند. آیات مربوط به تجسم اعمال را از نظر مفاد و مضامین می‌توان به دو محور عمده دسته بندی نمود:
1. آیاتی که بر رؤیت عینی اعمال در عرصه محشر تأکید دارند.
2. آیه هایی که بر توفّی و دریافت اعمال توسط انسان تأکید دارند.
1. مشاهده اعمال در قیامت
خداوند در آیات متعددی بر رؤیت عینی اعمال تصریح می‌کند. این آیات مؤید تجسم اعمال در قیامت است؛ مانند:
*یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِیُرَوْا أَعْمَالَهُمْ؛ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْرًا یَرَهُ؛ وَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَهُ(زلزال:6– 8)
در آن روز {روز رستاخیز} مردم گروه گروه خارج می‌شوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود. پس هر کس به اندازه سنگینی ذره ای کار نیک انجام دهد، آنرا خواهد دید و هر کس به اندازه سنگینی ذرهای کار بد انجام دهد، آن را می‌بیند.
این آیه بیان می‌کند که همه انسان‌ها در روز قیامت خود اعمال را حاضر یافته، در متن حقیقت اعمال خود قرار می‌گیرند. این آیات در مشاهده خود اعمال ظهور و صراحت دارد، گرچه چگونگی رویت اعمال در آخرت و ویژگی‌های آن برای ما روشن نیست.
*یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَبَیْنَهُ أَمَدًا بَعِیدًا) آل عمران:30)
روزی که هر کس آنچه کار نیک به جای آورده و آنچه بدی مرتکب شده {نزد خود} حاضر شده می‌یابد و آرزو می‌کند: ای کاش! میان او و آن {کارهای بد} فاصله ای دور بود .
این آیه، به روشنی حکایت گر آن است که همه انسان‌ها در روز قیامت، عمل خود را حاضر یافته، در جریان عمل خود قرار می‌گیرند. و بدکاران پس از روبه رو شدن با عمل بد خود آرزو می‌کنند که ای کاش میان او و عمل بدش فاصله زیادی بود.
*وَکُلَّ إِنْسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَائِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ کِتَابًا یَلْقَاهُ مَنْشُورًا (اسراء:13)
و کارنامه هر انسان را ملازم گردن او {همیشه همراه او} ساخته ایم و روز قیامت برای او نامه ای که آن را گشاده می‌بیند، بیرون می‌آوریم.
این آیه به صراحت می‌گوید هر انسانی با اعمال خود که به صورت کارنامه و کتابی خواهد بود، همراه خواهد بود.
*إِنَّا نَحْنُ نُحْیِی الْمَوْتَی وَنَکْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ (یس:12)
حقیقت آن است که ما مردگان را زنده می‌کنیم و آنچه از پیش فرستاده اند، با آثار {و اعمال } شان درج می‌کنیم و هر چیزی را در کارنامه ای روشن برشمرده ایم.
این آیه نیز گویای آن است که هر آنچه آدمی انجام دهد، نوشته شده و در امام مبین جمع آوری شده است. اما اینکه امام مبین چیست، بررسی آن مجال دیگری می‌طلبد.
*وَتَرَی کُلَّ أُمَّهٍ جَاثِیَهً کُلُّ أُمَّهٍ تُدْعَی إِلَی کِتَابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ هَذَا کِتَابُنَا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (جاثیه:28-29(
هر امتی را به زانو درآمده می‌بینی. {در قیامت } هر امتی به سوی کارنامه {و کتاب } خود{ش } فراخوانده می‌شود {و بدیشان می‌گویند:} آنچه می‌کردید، امروز پاداش می‌یابید {و هم اکنون همانی را که عمل می‌کردید، به شما می‌دهند} این است کتاب ما که علیه شما به حق سخن می‌گوید؛ ما از آنچه می‌کردید، نسخه برداشتیم.
*وَبَدَا لَهُمْ سَیِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَحَاقَ بِهِمْ مَا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُونَ (جاثیه:33)
و {حقیقت} بدی هایی که کرده اند، بر آنان پدیدار می‌شود و آنچه بدان ریشخند می‌کردند، آنان را فرو می‌گیرد.
* یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ وَیَقُولُ الْکَافِرُ یَا لَیْتَنِی کُنْتُ تُرَابًا (نبأ:40)
روزی که انسان به آنچه با دو دستش از پیش فرستاده است، می‌نگرد.
*وَوُضِعَ الْکِتَابُ فَتَرَی الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا فِیهِ وَیَقُولُونَ یَا وَیْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْکِتَابِ لَا یُغَادِرُ صَغِیرَهً وَلَا کَبِیرَهً إِلَّا أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا وَلَا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَدًا (کهف:49)
کتاب {اعمال } نهاده می‌شود، آن گاه مجرمان را می‌بینی که از آنچه در آن است، بیمناک اند و می‌گویند: ای وای بر ما! این چه کتابی است که هیچ عمل کوچک و بزرگی را فروگذار نکرده است و آنچه انجام داده اند حاضر می‌یابند، و پروردگار تو به هیچ کس ستم روا نمی‌دارد.
*وَأَقِیمُوا الصَّلَاهَ وَآتُوا الزَّکَاهَ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (بقره:110)
نماز را بپا دارید و زکات را بپردازید و آنچه برای خودتان از اعمال خیر پیش فرستید، آن را نزد خداوند می‌یابید؛ همانا خداوند بر آنچه انجام دهید، بیناست.
از مجموع این آیات روشن می‌شود که آنچه انسان در قیامت با آن مواجه است، صور اخروی اعمال، افکار، عقاید، اوصاف و اخلاق خود اوست. نیز آشکار می‌گردد که این صورت‌ها هم اکنون نیز هستند، ولی از ما محجوب اند. همچنین از آنجا که عالم برزخ و آنچه در آن هست، صورت نازله آخرت است، آنچه در برزخ نیز به انسان ارائه می‌شود، صور برزخی یا تمثیل‌های برزخی اعمال اوست.
2. توفی و دریافت کامل عمل
خداوند در آیات متعدد بر مسئله توفی و دریافت کلی عمل تأکید کرده است. این آیات نیز به نوعی مسئله تجسم اعمال در قیامت را بیان می‌کند:
- وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ وَمَا تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ (بقره:272)
آنچه از خیر انفاق می‌کنید، به نفع خود شماست و انفاق نمی‌کنید، مگر به خاطر به دست آوردن رضای خدا، و آنچه از خیر انفاق کنید، به طور کامل به شما تحویل داده می‌شود و شما مورد ستم قرار نمی‌گیرد.
بر پایه نظریه تجسم اعمال، پاداش عمل انفاق نیز در آخرت به انفاق کننده داده می‌شود، اما به صورت و قالب اخروی آن. در واقع این تحویل اعمال و پاداش آن امری حقیقی و حتمی است، نه وهمی.
- وَاتَّقُوا یَوْمًا تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَی اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّی کُلُّ نَفْسٍ مَا کَسَبَتْ وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ (بقره:281)
بترسید از روزی که در آن روز به سوی خدا برمی گردید. آن گاه به کسی {پاداش } آنچه به دست آورده، تمام داده خواهد شد و مورد ستم قرار نمی‌گیرد.
آیاتی دیگر را نیز می‌توان به عنوان دلایل تجسم اعمال در قیامت یاد کرد. [1]
[1] نگاه کنید به: طباطبایی، محمد حسین، المیزان، ج 18، ص 222؛ و نیز نراقی، محمد مهدی، جامع السعادات، ج 1، ص 21.
شناخت قرآن (13)