بزرگنمایی:

تبسم مهر - هرچند در دو سال و نیم اخیر بارها گفته شده که ایران از تیرماه 95 از لیست سیاه FATF تعلیق شده است ولی شواهد متعدد و مهمی وجود دارد که صحت این ادعا را با چالش مواجه می‌کند.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، «تعلیق»، کلمه ای است که در چند سال اخیر وارد ادبیات تحریمی کشور شده و جنجال‌های بسیاری به دنبال داشته است، ابتدا درباره برجام و سپس درباره FATF.
*با اجرای برجام، قطعنامه‌های سازمان ملل لغو شد یا تعلیق؟!
همزمان با انتشار متن اولیه ای از برجام، ادعای دولت مبنی بر لغو 6 قطعنامه سازمان ملل و نه تعلیق آن، جنجالی شد. هنوز هم این ادعا از سوی مسئولین دولتی مطرح می‌شود. اما حقیقت چه بود؟
لغو یک تحریم بدین معنا است که آن قانون تحریمی دیگر وجود ندارد و برای شکل گیری مجدد، نیاز به طی روند از ابتدا تا انتها است اما تعلیق بدین معنا است که قانون تحریمی مد نظر همچنان وجود دارد ولی در حال حاضر اعمال نمی‌گردد. حال سوال این است که آیا دیگر امکان ندارد قطعنامه‌های سازمان ملل، علیه ایران اعمال شود؟
برای این که متوجه شویم قطعنامه‌های سازمان ملل علیه ایران لغو شده اند یا تعلیق، نگاهی به بندهای 36 و 37 برجام می‌اندازیم. بندهای 36 و 37 برجام به موضوع نقض عهد طرفین در اجرای برجام و موضوعات اختلافی بر می‌گردد. براساس این بندها، هر یک از اعضای گروه 1+5 به تنهایی می‌تواند ظرف مدت 75 روز همه تحریم‌های ایران را بازگرداند بدین شکل که یکی از اعضا (مثلا فرانسه) ادعا می‌کند که ایران به صورت مخفیانه در حال ساخت سلاح هسته ای است. این ادعا نیاز به هیچ گونه دلیل و مستندی ندارد. بعد از این ادعا ظرف مدت 15 روز کمیته ای مشترک از کارشناسان (در سطح معاونین وزرا) موضوع را فی مابین حل می‌کنند! در صورتی که کشور شاکی قانع نشود (هیچ گونه داوری در کار نیست) موضوع ظرف مدت 15 روز در اجلاس وزیران امورخارجه 7 کشور (کشورهای 5+1 بعلاوه ایران) بررسی می‌شود. اگر طرفین قانع شوند که نقض فاحش برجام رخ نداده موضوع فیصله پیدا می‌کند ولی اگر کشور شاکی به هر دلیلی بر ادعای خود اصرار بورزد که نقض فاحش برجام صورت گرفته است (باز هم داوری در کار نیست) موضوع به شورای 3 نفره ای متشکل از کشور شاکی، ایران و یک عضو مستقل ارجاع داده می‌شود و این شورای 3 نفره بیانیه غیر الزام آوری را صادر می‌کنند. بعد از اجلاس شورای 3 نفره ظرف مدت 30 روز اگر قطعنامه ای صادر نشود و ادامه لغو و یا تعلیق تحریم‌ها را تمدید نکند همه تحریم‌های قبلی باز می‌گردد.
همانگونه که ملاحظه می‌شود طی این فرآیند تنها با یک ادعای بدون دلیل و اصرار بر این ادعا هر یک از اعضا می‌تواند تحریم‌ها را بازگرداند و در گام آخر نیز تلاش دیپلماتیک ایران برای صدور قطعنامه تمدید تحریم‌ها با توجه به حق وتوی پنج کشور عضو دائم سازمان ملل بی نتیجه خواهد ماند مثلا فرانسه یا آمریکا که مدعی نقض فاحش برجام شده اند قطعنامه تمدید، تعلیق یا لغو تحریم‌ها را وتو می‌کنند و به این ترتیب هر یک از این پنج کشور به تنهایی می‌توانند تحریم‌ها را برگردانند. بنابراین اگر یکی از کشورهای طرف معامله ایران، بدون هیچ دلیلی ادعا کند که ایران به برجام متعهد نبوده است، می‌تواند همه قطعنامه‌های سازمان ملل را برگرداند. در نتیجه، این نوع از برداشتن تحریم، «تعلیق» است و نه لغو. در واقع، لغو تحریم‌های سازمان ملل ادعای نادرستی بود که متاسفانه مکررا توسط تیم مذاکره کننده بیان شد و هم اکنون نیز همچنان تکرار می‌شود.
به همین دلیل است که پس از خروج آمریکا از برجام، ایران از این توافق خارج نمی‌شود زیرا در صورت خروج ایران از برجام، همه قطعنامه‌های شورای امنیت بازخواهند گشت و جالب اینجاست که در بازگشت قطعنامه ها، هیچ کدام از 5 کشور دارای حق وتو در شورای امنیت، نمی‌توانند از حق وتوی خود استفاده کنند و مانع از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران شوند!
*آیا اقدامات مقابله ای FATF علیه ایران تعلیق شده است؟
اما آسیب‌های بدفهمی از کلمه «تعلیق»، به برجام محدود نمی‌شود. تیرماه 95 بود که علی طیب نیا وزیر اقتصاد دولت یازدهم، تعهد سطح بالای سیاسی به گروه ویژه اقدام مالی FATF داد تا برنامه اقدام مخصوص به ایران را اجرایی کند. سپس FATF بیانیه ای صادر و اعلام کرد که ایران را از حالت اقدام متقابل (لیست سیاه) تعلیق کرده است. این تعلیق از لیست سیاه، با آب و تاب فراوان در رسانه‌های دولتی منعکس شد و هم اکنون نیز این رسانه ها، قبل از هر نشستی کشور را از بازگشت به لیست سیاه می‌ترسانند. اما آیا واقعا FATF اقدامات مقابله ای علیه ایران را تعلیق کرده است؟
*اقدامات مقابله ای FATF چیست؟
اقدامات مقابله ای شامل 9 اقدام مشخص است که در یادداشت تفسیری توصیه شماره 19 FATF بیان شده است. مهمترین و اثرگذارترین این اقدامات، ملزم کردن موسسات مالی به رعایت «شناخت مشتری به صورت تقویت شده» (EDD) است. در یادداشت تفسیری توصیه شماره 10 FATF، کیفیت «شناخت مشتری به صورت تقویت شده» (EDD) به طور خاص برای مشتریان با ریسک بالا بیان شده است: «موسسات مالی باید به معقولانه‌ترین شکل ممکن توضیح دهند که پیشینه و هدف همه معاملات پیچیده، تراکنش‌های بزرگ غیرمعمول و همه قالب‌های تراکنشی غیرمتداول که هیچ هدف ظاهری اقتصادی و یا قانونی ندارد، چیست. زمانی که ریسک‌های تامین مالی تروریسم و یا پولشوئی بالاتر است، موسسات مالی باید ملزم شوند که اقدامات شناخت مشتری به صورت تقویت‌شده را انجام دهند. این امر باید با ریسک‌های شناخته شده، متناسب باشد. به طور ویژه آنها باید درجه و طبیعت نظارت بر روی روابط تجاری را افزایش دهند. این امر بدین منظور انجام می‌شود تا آن دسته از فعالیت‌ها و تراکنش‌هایی که غیرعادی و مشکوک هستند، تعیین شوند». نمونه‌هایی از اقدامات شناخت مشتری به صورت تقویت‌شده که ممکن است برای روابط تجاری با ریسک بالاتر به کار گرفته شود، به صورت زیر هستند:
1- فراهم نمودن اطلاعات پیرامون شغل، حجم دارایی‌ها و مراجعه به تمامی اطلاعاتی که در پایگاه‌های داده عمومی از قبیل اینترنت وجود دارد. همچنین به صورت مستمر باید اطلاعات هویتی مشتری و ذینفع نهایی مورد بررسی قرار گرفته و به روز شود.
2- فراهم نمودن اطلاعات اضافی پیرامون جنس و ماهیت روابط تجاری اظهار شده.
3- فراهم نمودن اطلاعات پیرامون منشا ثروت و درآمد مشتری.
4- تهیه اطلاعات پیرامون دلیل انجام یک تراکنش و یا اینکه اساسا چرا باید برای یک مشتری با ریسک بالا، یک تراکنش انجام شود.
5- به طور خاص باید برای شروع و یا تداوم رابطه تجاری، تائیدیه مدیر ارشد گرفته شود.
6- انجام نظارت‌های تقویت شده پیرامون روابط تجاری طوری که هم تعداد و هم زمانهای کنترل‌های مد نظر افزایش یابد. همچنین الگوهای تراکنشی افراد و موسسات حقوقی موجود در کشورهای پرریسک در طول زمان بررسی بیشتر شود.
7- ملزم کردن اینکه اولین پرداخت برای مشتری باید از طریق یک حساب به نام مشتری در یک بانک که استانداردهای مشابه شناخت مشتری را دارد، انجام شود.
* آیا واقعا ایران از لیست سیاه FATF تعلیق شده است؟!
با توجه به آنچه گفته شد، قطعا مهمترین بخش از اقدامات مقابله ای که FATF از کشورها درخواست می‌کند تا علیه کشور هدف اعمال شود، الزام به شناخت مشتری بصورت «تقویت شده» (EDD) است. اما نکته مهم این است که در انتهای همان بیانیه ای که FATF تعلیق اقدامات مقابله ای علیه ایران را در تیرماه 95 اعلام کرده، شناخت تقویت شده مشتری نیز از سوی این نهاد درخواست شده است!

همچنین FATF در دو سال گذشته که ادعا شده اقدامات مقابله ای علیه ایران تعلیق شده، این درخواست (شناخت تقویت شده مشتری) را بارها تکرار شده است: «FATF از اعضای خود میخواهد و از تمامی قلمروها قویاً درخواست می‌کند تا به موسسات مالی خود توصیه کنند که «شناخت تقویت شده» (EDD) را از جمله با کسب اطلاعات در مورد دلایل معاملات مورد نظر، روابط تجاری و معاملات با اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی منطبق با توصیه شماره 19 FATF، استمرار بخشند».
در دسته بندی FATF از کشورهای مختلف که بر روی سایت این نهاد بین الدولی قرار دارد نیز مشاهده می‌شود که FATF همچنان ایران را به همراه کره شمالی در حالت اقدام متقابل (لیست سیاه) نگه داشته است:

در نقشه زیر که در سایت FATF نیز مشاهده می‌شود که همچنان ایران به همراه کره شمالی با رنگ قرمز مشخص شده اند:

در مجموع، به نظر می‌رسد ادعای تعلیق اقدامات مقابله ای FATF علیه ایران واقعیت ندارد زیرا همانطور که توضیح داده شد، همچنان مهمترین بخش این اقدامات مقابله ای یعنی EDD علیه کشورمان در حال اعمال است و در سایت FATF نیز همچنان ایران در لیست سیاه قرار گرفته است. با این وجود، اگر مسئولان دیدگاه دیگری درباره این موضوع دارند، ضرورت دارد هر چه سریعتر دلایل شان درباره این موضوع را ارائه دهند و ابهامات مهم موجود را برطرف نمایند.
انتهای پیام/