بزرگنمایی:

تبسم مهر - چند سالی است پدیده پنجره جمعیتی در کشور ایجاد شده و فرصتی را برای توسعه اقتصادی و اصلاح الگوی جمعیت فراهم کرده اما این فرصت با بی‌توجهی مسئولین نسبت به بهره‌وری از آن در حال از دست رفتن است.

خبرگزاری مهر ؛ گروه جامعه- ساناز باقری‌راد: شاید مطالبی با مضمون حرف‌های امروزمان بارها در سایت‌ها یا مجلات مختلف به چشم خورده باشد. اما اهمیت موضوع آنچنان مهم است که نمی‌توان به راحتی از کنار آن عبور کرد. حرفمان از پیری جمعیت و کاهش نسل جوان کشور تا چندین سال آینده است. حرفی که شاید هزاران بار به گوش مسئولین خورده و هربار کارشناسان جمعیت شناسی به نهادهای مربوطه هشدار داده اند که اگر به فکر راهکاری برای بحران جمعیت یا سونامی سالمندی نباشند، تا چند دهه آینده کشور با بحران روبرو خواهد شد. اما تاکنون هیچ یک از این هشدارهای نگران کننده چه از سوی مسئولین و چه از سوی مردم جدی گرفته نشده است. طرح‌های روی میز مانده و می‌توان گفت تقریبا دست نخورده‌ای همچون طرح تعالی جمعیت و خانواده و سیاست‌های کلی افزایش جمعیت خود گواه نادیده گرفته شدن این هشدار و بحران‌ها است.
هرچند که حرکت جمعیت کشور به سوی سالمندی و بروز مشکلاتی ازجمله رکود، بحران اقتصادی، پدیده سالمندی بدون حمایت به دلیل تک فرزندی افراد و ورشکستگی سازمان‌های حمایتی در سال‌های آینده امری جدی است اما باید گفت اجتناب ناپذیر نیست. خوشبختانه ایران در کنار مواجهه با بحران‌های جمعیتی، یک فرصت جمعیتی نیز دارد. فرصتی به نام «پنجره جمعیت» که باعنوان فرصت طلایی عبور از رکود جمعیت و سالمندی از آن یاد می‌شود.
پنجره جمعیتی در برهه ای از زمان به جهت ایجاد شرایطی در هرم جمعیت کشورها ایجاد می‌شود و بر اساس آن طی چندین دهه خاص، شمار جوانان یا به عبارتی نیروی کار افزایش می‌باید. این پنجره به عنوان راه میانبری برای عبور از مشکلات و پدیده‌های کاهش یا پیری جمعیت محسوب می‌شود. راهی که با سیاست گذاری صحیح مسئولان و بهره‌وری اقتصادی از آن می‌توان به استفاده از نیروی فعال و جوان جامعه پرداخت. ژاپن یکی از کشورهایی بود که با این فرصت طلایی روبرو شد و با برنامه ریزی و به کارگیری نیروی‌های جوان و فعال جامعه توانست به شکوفایی اقتصادی دست یابد.
فرصت بهره وری از پنجره جمعیتی در حال از دست رفتن است
در این خصوص شهلا کاظمی پور جمعیت شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در گفتگو با مهر با بیان اینکه پنجره جمعیتی چندین سال است که در ایران ایجاد شده، گفت: کشورهایی که روند گذار جمعیتی را طی می‌کنند اغلب با این پدیده مواجه می‌شوند. در برخی کشورها شاخص‌های جمعیتی برابر با هم کاهش یا افزایش می‌باید اما در کشورهایی که شاخص‌های جمعیتی با فاصله از یکدیگر کاهش و افزایش داشته باشند، پنجره جمعیتی ایجاد می‌شود. به عنوان مثال وقتی نرخ مرگ و میر کاهش پیدا می‌کند و بافاصله چند ساله نرخ باروری افزایش پیدا کند، در این فاصله زمانی جمعیتی به وجود می‌آید که از آن به عنوان انفجار جمعیت یا پنجره جمعیتی یاد می‌شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر جوانان دهه 60 به عنوان یک نیرو و سهم فعال جامعه محسوب می‌شوند تصریح کرد: جمعیت فعال به افرادی گفته می‌شود که ظرفیت بالایی برای فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی داشته باشند و میانگین سنی این افراد نیز 15 تا 64 سال بوده و این آمار در سال 95 به 71 درصد رسیده است. در واقع دو سوم جمعیت کشور را جمعیت فعال تشکیل می‌دهند. در زمان فعلی بالاترین سهم جمعیت فعال را در کشور داریم و از این جمعیت باید به عنوان فرصت بهره وری اقتصادی استفاده شود.
این جمعیت شناس با بیان اینکه پنجره جمعیتی معمولا حدود 30 سال در کشورها به طول می‌انجامد و این فرصت از سال 85 در کشور شروع و تا سال 1415 ادامه خواهد داشت، عنوان کرد: سال 1415 کشور از پنجره جمعیتی خارج و به سمت سالخوردگی رفته و سهم جمعیت فعال نیز پس از آن سال به سمت کاهش خواهد رفت .
وی با بیان اینکه پنجره جمعیتی فرصتی برای شکوفایی اقتصادی و رشد کشورها محسوب می‌شود، عنوان کرد: همه کشورهایی این دوره زمانی را تجربه کرده اند به خوبی از آن استفاده کرده و در حال حاضر به شکوفایی اقتصادی رسیده اند. کشور ژاپن نیز یکی از آنها است که در این فاصله زمانی توانست با فعالیت اقتصادی رشد کند. منظور از شکوفایی اقتصادی آن است که وقتی حجم بالایی از جمعیت فعال باشند، می‌توانند فعالیت اقتصادی داشته و موجب رشد و پیشرفت کشور شوند، اظهار داشت: متاسفانه در ایران با وجود گذشت 12 سال از این فرصت، استفاده آنچنانی برای بهره وری از آن نشده و آمار بالای بیکاری و عدم بهره وری از افراد شاغل نشانه آن است.

وی در پایان تأکید کرد: به عنوان هشدار باید هر چه سریعتر از فرصت این پنجره اقتصادی با برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های مناسب دولت برای شکوفایی اقتصادی استفاده شود. به علاوه لازم است تا از نیروی فعال و جوان کشور نیز بهره وری لازم را ببریم چرا که تا چندین سال آینده از آن عبور خواهیم کرد و از منفعت‌های این فرصت محروم خواهیم شد.
مسئولین فکری به حال اصلاح الگوی جمعیت کنند
دراین باره صالح قاسمی جمعیت شناس نیز در گفتگو با مهر با بیان اینکه در حال حاضر بیش از 70 درصد جمعیت کشور را نیروهای فعال اقتصادی با میانگین سنی 15 تا 64 سال را تشکیل می‌دهند، گفت: چندین سال است که پنجره جمعیتی در ایران باز شده و پیش بینی می‌شود که از سال 1415 نیز این فرصت رو به پایان گذارد و درصورت بسته شدن این پنجره دیگر فرصتی برای اصلاح جمعیت نخواهیم داشت.
قاسمی بابیان اینکه بسیاری از کشورهای توسعه یافته نیز این فرصت استفاده کرده و در حال حاضر به شکوفایی اقتصادی رسیده اند، عنوان کرد: اگر در ایران نیز با برنامه ریزی صحیح بتوانیم از این موهبت استفاده کنیم، قادر به عبور از پیامدهای پیری و کاهش جمعیت خواهیم بود در غیر این صورت تا دو الی سه دهه آینده با مشکلات شدید اقتصادی و جمعیتی روبرو خواهیم شد.
این جمعیت شناس تاکید کرد: اگر مسئولان در زمان کنونی به ازای هر نفر یک دلار برای اصلاح الگوی فرزندآوری و استفاده از پنجره جمعیتی هزینه نکنند، در آینده نزدیک باید 20 دلار برای حمایت از سالمندی صرف کنند.
کاهش جمعیت پدیده ای است که نمی‌توان حضور پر رنگ آن در کشور را انکار کرد اما پنجره جمعیتی بازه ای که است که امکان اصلاح جمعیت و پیشگیری از پیامدهای سونامی سالمندی را به ما می‌دهد. با وجود جدی و نگران کننده بودن هشدارهای جمعیت شناسان در این زمینه، جای آن است که مسئولین این موضوع را جدی گرفته و با سیاست گذاری و برنامه ریزی برای اشتغال جوانان، فرصت استفاده از این ظرفیت را از دست ندهند.